In dit artikel geeft de auteur haar visie op het onderwijs in beroepsethiek aan rechtenstudenten. Ze bespreekt de inhoud van de juridische beroepsethiek en enkele didactische aspecten. De auteur maakt onderscheid tussen rechtvaardigende perspectieven, die een explicatie en rechtvaardiging van een onderscheidende juridische beroepsethiek en -moraal mogelijk maken, en kritische perspectieven, die een kritische beoordeling van die rechtvaardigende verhalen mogelijk maken. Ze benadrukt daarbij het belang van empirische, in het bijzonder sociaal- en moraalpsychologische benaderingen in het onderwijs van beroepsethiek. Ze wijst op het feit dat studenten niet beschikken over relevante praktijkervaring en dat dit een obstakel vormt voor diepgaande casusanalyses. In de conclusie betoogt de auteur dat de belangstelling en de ruimte voor het onderwijs in beroepsethiek aan rechtenstudenten sinds het nieuwe millennium wel is toegenomen, maar dat meer systematische reflectie op deze vakken nodig is. Ook stelt ze dat bij het onderwijs in beroepsethiek aan rechtenstudenten die nog geen werkervaring hebben in een specifieke beroepspraktijk, de nadruk zou moeten liggen op thema’s die in de beroepsopleiding minder aandacht krijgen. Het accent moet meer liggen op het verwerven van ethische en empirische theoretische kennis en kritische reflectie op rechtvaardigende verhalen, en minder op discussie over concrete gevallen. Haar laatste aanbeveling is dat in het onderwijs niet alleen normatief-ethische theorieën aan de orde moeten komen, maar ook empirische inzichten over bounded ethicality.

De beroepsethiek van overheidsjuristen wordt traditioneel gericht op het functioneren als poortwachter van de rechtsstaat. Zij ontlenen hun beroepsethisch normenkader aan bovenliggende normen van democratie en rechtsstaat. Beroepsdilemma’s komen daarbij voort uit zich voordoende spanning tussen ambtelijke en juridische verantwoordelijkheden, bijvoorbeeld die tussen loyaliteit aan de politieke leiding versus het bevorderen van proportionaliteit van bevoegdheden (case Tijdelijke wet maatregelen covid-19) en die van handhaving (case kinderopvangtoeslagen). In de praktijk van de overheidsjurist is de beroepsethiek het resultaat van het omgaan met genoemde dilemma’s. Deze contextuele beroepsethiek van onderop wijkt af van de aan de rechtstaat ontleende beroepsethiek van bovenaf. Er zijn de nodige argumenten om het professionele (universitaire) ethiekonderwijs voor aankomend overheidsjuristen te richten op een normatieve oriëntatie van onderop. Het bevordert realisme, waakzaamheid voor tegenkrachten en rolvastheid. In het ethiekonderwijs voor aankomend overheidsjuristen zou dan een empirische en op verantwoording gerichte attitude centraal moeten staan.

In this article I plead for utilitarianism as guideline for the editor. The article consists mostly of rebuttals of a number of traditional objections against utilitarianism. In particular (but not exclusively) the following objections are discussed:

1. It is impossible to predict the consequences of legislative measures.

2. Legislation should be evaluated procedurally (democratically), rather than by a substantive standard.

3. Utilitarianism allows the sacrifice of the interests or even rights of some on behalf of those of others.

4. Utilitarianism leads to results that are sometimes strongly counterintuitive.

This article provides an overview of the methodological challenges that scholars are confronted with in relation to use of legislation, case law and literature commentaries within doctrinal legal inquiry. Therefore it employs a systematic literature review and a supplementary explorative expert-consultation among legal scholars of Tilburg University. Although the scope of the research is still limited, it shows that doctrinal legal inquiry is subjected to more and other methodological challenges surrounding the source-usage than one might expect. This insight may contribute to the further development of the meta-discipline ’law and methodology’ and simultaneously allows for more methodological awareness among doctrinal legal scholars.

Vrijwel alle rechtenstudenten krijgen vroeg of laat in hun studie de opdracht om eens een kijkje te nemen bij de rechtbank. Er is echter niet of nauwelijks literatuur over hoe ze dat zouden kunnen aanpakken. Dit artikel beoogt in die leemte te voorzien. Het doel is om studenten methodologische bagage mee te geven, waarmee een observatieopdracht op een hoger niveau kan worden getild. Promovendi of andere onderzoekers die observatieonderzoek willen verrichten, kunnen daar ook hun voordeel mee doen.